Të treqindët e Kavajës / The Kavaja 300

Pamje nga lufta e Shkodrës  / Images from the Shkodra war

(English below the oak-leaf divider)

Shumëkush di për 300 spartanët, por pak dinë për 300 kavajasit.

Ishte viti 1912, kur Shqipëria përgatitej të çlirohej përfundimisht (disa nuk deshën e nuk duan ende sot) nga përdhuna e pistë turke e të bëhej më së fundmi shtet i lirë. Por, si në një fabul a përrallë e qëmotit, edhe këtu liria nuk erdhi lehtë. Me zhdukjen nga skena të një kuçedre, shumë këlyshë të saj morën vrull të përpinin ç’mund të gjenin nga robinja e 500 vjetëve: Shqipëria.

Mali i Zi ishte ndër ata që sulmuan me tërbim në veri, me synim marrjen e Shkodrës kahera të lakmuar prej tyre. Do të ishin po këta palo-ballkanas që më vonë do të vrisnin pabesisht kapedan Çerçiz Topullin.

Por Shkodra nuk qe vetëm; simotrat e saj e kishin ndarë mendjen të mos lejonin tjetërsimin e saj me emra sllavë vendas vetëm të ekstremit lindor të Evropës. Nuk u desh ndonjë mobilizim ushtarak me urdhër prej pushtetesh të larta, as taksë mbi shpirtin, as kërcënim nizami. Shqiptarët, mjerisht, bashkohen rrallë, shumë rrallë; por kur bashkohen përbëjnë një masë të frikshme për këdo.

Nga Kavaja e bukur dhe nga fshatrat e rrethinat e saj ku Kanuni jetonte me fanatizëm, 300 trima hodhën armët në supe, me municione të gjitha të tyret, morën një trastë me ushqime të varfra, dhe u nisën drejt Shkodrës vullnetarë. Ishin të vendosur të mos ktheheshin pa çlirimin e saj, pa përfshirjen e saj në gëzimin e Shqipërisë së pavarur. Shumë prej tyre nuk do të ktheheshin më pas. Disa prej tyre mbartin mbiemra që ende kanë pasardhës gjallë në vendlindjen time krenare. (Ndërkohë, në Dibër, oficeri i lartë kavajas Mehmet Bejtaga u vendos nga Ismail Qemali komandant i forcave shqiptare atje, në mbrojtje të zonës nga serbët dhe keqbërës të brendshëm.)

Nuk ua di shumëkush emrat këtyre heronjve, plot 87. Por ka vend boll në këtë faqe që të përmenden të gjithë të rënët, në stilin biblik, ashtu si Perëndia përmend me detaje në librin e Tij këdo që është shquar për mirësi e trimëri.

Nga Kavaja: Ali T. Alia, Ali M. Kashami, Ali H. Idrizi, Ali. R. Shtylla, Abedin M. Kadiu, Arif H. Nallbani, Beqir M. Batina, Dip S. Struga, Hashim O. Kaiku, Mehemt H. Bizhdili, Mehmet S. Kashami, Muhamet A. Hakrama, Aqif H. Babamusta, Llazar M. Kona, Mustafa A. Krantja, Mollabej M. Kollçaku, Sit Kollçaku, Sylejman Kila, Thanas V. Kote, Ymer B. Mahmudaj, Ramazan Dobjani, Fejzulla Dobjani, Mustafa M. Hasusi, Nexhip A. Tellalli, Ramazan O. Bizhdili, Selman Pici, Sulejman A. Leci, Ymer A. Bishqemi, Daut R. Babamusta, Isuf Rrugia, Qamil Shima, Ibrahim Celhaka, Lok Cikalleshi.

Nga Rrogozhina: Arif A. Gjata (Dedei), Fejzullah H. Gjata (Dedei), Arif A. Daka, Shaban Y. Thartori, Veli Dushku, Riza D. Kapllani, Isa V. Isufi, Bajram I. Haliti, Abaz O. Hoxha, Elmaz S. Gjini, Murat S. Gjini, Islam Xhafa.

Nga fshatrat: Jakup Elmadhi, Hidër Elmadhi, Shaban Hoxha, Haxhi Xhemilja, Selim Spaneshi, Abdulla Xeka, Lik Muça, Ismail Kala, Myslim Demrozi, Adem Demrozi, Baft Hoxha, Kadri Hoxha, Tahir Hajdini, Ismail Llosha, Ramazan Mata, Daut Allajsufi, Abdulla Belba, Selman Lika, Isuf Hidri, Shaqir Haxhini, Selman Shaba, Bajram Mullaliu, Qazim Elez Karuli, Ismail Dervishi. Luk Celhaka, Sule Xhafa, Qamil Shehi, Ramazan Bashmeta, Banush Bashmeta, Vesel Xhemani, Mehmet Xhemani, Mustafa Alibeu, Ismail Balliu, Osman Xhafa, Sulejman Kola, Din Vathi, Hysen Kikrri, Llan Turka, Vath Reçi, Mehmet Habili (familja e madhe Habili), Feti Gjata, Arif Gjata, Sulejman Tatani, Lam Daiu, Lam Xhahysa, Liman Daiu, Hysen Xhaibra, Isa Xhahysa, Jakup Muça, Rustem Bashmeta.

I paharruar qoftë kujtimi dhe vepra e tyre. Të panumërt qofshin ata që marrin shembull prej tyre.

Many know of the 30 Spartans, but few know of the 300 Kavaja men.

It was the year 1912, and Albania prepared to finally set herself free (there were some then and there are some now who are not too overjoyed at this) from the dirty Ottoman violence and become at last a free state. However, just as in the fables and tales of old, freedom was not an easy thing here either. As a dragon disappeared from the scene, many of her whelps were unleashed to get what they could snatch from the captive of 500 years – Albania.

Montenegro was among those that most ferociously attacked in the north, aiming at taking the always-coveted Shkodra. It would be the same non-native Balkan people that would cowardly kill Captain Çerçiz Topulli.

Shkodra was not alone though; her sisters throughout the country were determined not to allow its alienation into Slavic names aboriginal to the extreme east of Europe only. No military mobilisation through orders from higher powers, no taxation on the soul, no threats to nizam (Ottoman forced military service) were needed. Tragically, Albanians rarely unite, but when they do, they are a fearful mass for anyone.

From the beautiful Kavaja and its villages and surroundings, from these places where the Kanun (the Albanian unwritten traditional law) was fanatically preserved, 300 brave men put their guns on their shoulders, them and the ammunition all paid my themselves, took a sack with a few modest food items, and headed towards Shkodra as volunteers. They were committed not to return before the city’s liberation was ensured, before it was included in the joy of the independent Albania. Many of them would never return. Some of these names still have living descendants in my proud homeland. (All this happened as high military official Mehmet Bejtaga – again from Kavaja – was appointed by Ismail Qemali as commander of the Albanian forces in Dibra, protecting that area from Serbs and other local criminals.)

Not many people know these heroes’ names – and the fallen are 87. There is, however, plenty of space in this blog of mine for all the fallen to have their names mentioned in the biblical style, just as God mentions in detail in his holy book the names of all those who had distinguished themselves for goodness and bravery.

From Kavaja: Ali T. Alia, Ali M. Kashami, Ali H. Idrizi, Ali. R. Shtylla, Abedin M. Kadiu, Arif H. Nallbani, Beqir M. Batina, Dip S. Struga, Hashim O. Kaiku, Mehemt H. Bizhdili, Mehmet S. Kashami, Muhamet A. Hakrama, Aqif H. Babamusta, Llazar M. Kona, Mustafa A. Krantja, Mollabej M. Kollçaku, Sit Kollçaku, Sylejman Kila, Thanas V. Kote, Ymer B. Mahmudaj, Ramazan Dobjani, Fejzulla Dobjani, Mustafa M. Hasusi, Nexhip A. Tellalli, Ramazan O. Bizhdili, Selman Pici, Sulejman A. Leci, Ymer A. Bishqemi, Daut R. Babamusta, Isuf Rrugia, Qamil Shima, Ibrahim Celhaka, Lok Cikalleshi.

From Rrogozhina: Arif A. Gjata (Dedei), Fejzullah H. Gjata (Dedei), Arif A. Daka, Shaban Y. Thartori, Veli Dushku, Riza D. Kapllani, Isa V. Isufi, Bajram I. Haliti, Abaz O. Hoxha, Elmaz S. Gjini, Murat S. Gjini, Islam Xhafa.

From the villages: Jakup Elmadhi, Hidër Elmadhi, Shaban Hoxha, Haxhi Xhemilja, Selim Spaneshi, Abdulla Xeka, Lik Muça, Ismail Kala, Myslim Demrozi, Adem Demrozi, Baft Hoxha, Kadri Hoxha, Tahir Hajdini, Ismail Llosha, Ramazan Mata, Daut Allajsufi, Abdulla Belba, Selman Lika, Isuf Hidri, Shaqir Haxhini, Selman Shaba, Bajram Mullaliu, Qazim Elez Karuli, Ismail Dervishi. Luk Celhaka, Sule Xhafa, Qamil Shehi, Ramazan Bashmeta, Banush Bashmeta, Vesel Xhemani, Mehmet Xhemani, Mustafa Alibeu, Ismail Balliu, Osman Xhafa, Sulejman Kola, Din Vathi, Hysen Kikrri, Llan Turka, Vath Reçi, Mehmet Habili (familja e madhe Habili), Feti Gjata, Arif Gjata, Sulejman Tatani, Lam Daiu, Lam Xhahysa, Liman Daiu, Hysen Xhaibra, Isa Xhahysa, Jakup Muça, Rustem Bashmeta.

May their memory and work never be forgotten. May those who find inspiration in them be innumerable.