Mujo Ulqinaku nuk e ka vendin mes "dëshmorëve".
Mujo Ulqinaku në uniformën e detarit (1896 - 7 prill 1939) |
Mujo Cakuli, të cilin ne sot e njohim si Mujo Ulqinaku sipas prejardhjes së tij nga qyteti i totemit të ujkut (Ulqini rrjedh nga rrënja “ujk”), lindi në Ulqin në 1896. Familja ishte me traditë të hershme në Ulqin, të regjur në mjeshtërinë dalluese të qytetit: detarinë. Rrjedhimisht, Mujo – që barte emrin e kryekreshnikut – do të përgatitej për jetën e detarit që në moshë shumë të njomë, duke ndjekur gjurmët e të atit siç e donte zakoni fisnik shqiptar i bijve që ecnin në gjurmët e etërve të denjë.
Ushtrinë e kreu si pjesë e marinës
dhe, në vitin 1929, i bashkohet si profesionist marinës shqiptare, që asokohe
ishte në fillesat e saj, me anije që numëroheshin me gishtat e njërës dorë. Mujo
patrullonte bregdetin me motoskafin “Tirana”, dhe nuk mund të mos mendoj për
ndjesinë që duhet të ketë pasur në atë detyrë. Shqipëria ishte e lirë prej vetëm
shtatëmbëdhjetë vitesh e tashmë kishte këtë flotë – modeste për standardet e
çdo shteti – dhe ky burrë i ri kishte privilegjin të shërbente në të, aq më tepër
si shqiptar i krahinave të vjedhura tokës mëmë.
Çdo komb ka disa epoka të arta,
thuajse romantike, ndjesitë e plota të të cilave zor se mund t’i kuptojmë plotësisht
sot.
Qëndrimi i Ulqinakut në lidhje me
qeverinë e Zogut nën të cilën shërbente ishte i lëkundshëm, qëndrim ky i bashkëndarë
me shumë patriotë të tjerë idealistë të kohës, të cilët dukej se prisnin shumë
të tepër prej Shqipërisë së lirë nga çfarë premtonte realiteti i një vendi të
sapodalë nga 500 vite otomanizëm e të mezipastruar prej otomanëve të brendshëm.
Për më tepër, Shqipërisë po i vardisej
tashmë një pushtues i ri, kësaj here perëndimor, e që tashmë i kishte shtrirë
tentakulat drejt tokave tona pa shpallur ende luftë. Më shumë se politikisht,
kundërvënia ndaj Zogut dhe qasjes së tepruar të Italisë së kohës duket se
kishte të bënte me drojën e humbjes së pavarësisë kombëtare-shtetërore sërish. Kundërshtimet
e shprehura ndaj marrëdhënieve shqiptaro-italiane të kohës mendohet të kenë qenë
arsyeja e lirimit të tij të përkohshëm nga detyra. Koha e papunësisë duket se
shërbeu për forcimin edhe më shumë të qëndrimit anti-pushtues, por edhe e
skalitën për ta parë situatën me sy më realistë.
Ulqinaku thirret sërish në shërbim në
vitin 1933, por tashmë manovrat kanosëse italiane i kishte edhe më të qarta dhe
nuk ngurronte të fliste kundër tyre me kolegë e miq, duke ua parapërgatitur
mendjen për çfarë dyshonte se do t’i ndodhte Shqipërisë së shpejti. Deri në datën
ogur të prillit 1939, ishte i angazhuar fuqishëm me rininë dhe njësi të tjera që
demaskonin synimet e vërteta italiane ndaj Shqipërisë dhe pasivitetin a pafuqinë
e mbretërisë shqiptare kundër tyre. Por, ndryshe nga si duan të na e veshin
sot, Ulqinaku nuk kishte lidhje me strukturat huta komuniste që sa vinin e
ngriheshin me fonde nga lindja e perëndimi njëlloj dhe me bindje ndaj urdhrit të
Jugosllavisë që kishte përpirë edhe vendlindjen e tij. Kësaj do t’i kthehemi më
pas.
Historia është e mirënjohur për të
gjithë: më 7 prill 1939, Italia sulmoi Shqipërinë dhe e pushtoi. Dihet mirë
edhe fakti (tejet i keqkuptuar, por kjo për një artikull tjetër) i braktisjes së
vendit nga mbreti, i cili, duke ditur mirë se Shqipëria nuk do të mundej kurrë
t’i bënte ballë Italisë, u sigurua të mbronte familjen e vet dhe arin. Sot ky
veprim shihet si tradhti e lartë, pavarësisht detajeve që duhen marrë parasysh
për kohën. Ky këndvështrim bëhet edhe më i kuptueshëm kur shqyrtojmë se
braktisja e popullit tonë nga të parët në hall të vet nuk ndodhte për të parën
herë, por ishte traumë e përsëritur: ashtu kishin ikur paria dhe aristokracia
kur Kryetrimi vdiq, ashtu iku paria dhe aristokracia tani që ‘taliani po vinte me vaporë në portet
tona të brishta. Si atëherë, edhe asaj here, populli i thjeshtë nuk kishte nga
arratisej. Ari nuk dilte për të gjithë, as donin të gjithë t’ia mbathnin.
Ulqinaku dhe një grusht burrash që
vijonin ende me parimin “ja vdekje, ja liri” zunë vend në kullën e kalasë së Durrësit me një top, ca pushkë të
prapambetura e fishekë që mjaftonin veç për dinjitetin personal e kombëtar të të
mos rënit pre pa luftuar më parë. Kishte qenë 16 vjeç kur atdheu u çlirua prej
anadollakëve dhe e mbante mend mirë shijen e lirisë; nuk do të bëhej vasal i një
pushtuesi tjetër e më mirë vdiste.
Ishte e thënë që, atë ditë të shënuar,
burri nga qyteti me totem ujkun do të përsëriste ujqërit e Lakonisë: 300
spartanët kundër hordhisë perse. Në përballje si këto dihet mirë fundi. Ajo që
ka vlerë më fort është nderi me të cilin
do ta përballësh atë fund.
Ulqinaku dhe burrat dhanë jetën falas
për çështjen e humbur të Shqipërisë, dhe Zoti u dha hirin të mos jetonin në
ferrin tokësor që do të vinte pas luftës. Duket sikur, në kohët kur dheu
gatitet të kalojë në mëkat të madh, bëhet një fli i madh e i pastër më parë. Abeli
vdiq në duart e Kainit, dhe ky i fundit rroi dhe e shtoi mëkatin. Josif Budo në
duart e komunistëve, dhe këta të fundit u shtuan pas të ashtuquajturës liri. Adem
Jashari vdiq në duart e serbit, dhe Kosova sot është e nxirë nën flamurin e
luftëtarëve për dhunimin e popujve të tjerë. Por Zoti është i mirë, dhe i
kursen sytë e të drejtëve që të mos shohin sa keq iu shkelet gjaku prej atyre për
të cilët vdiqën.
Mujo Ulqinaku nuk e ka vendin mes të
degjeneruarve, vrasësve, të blerëve e të mashtruarve fotografitë e të cilëve
valëviten këtë muaj në bulevardin e Tiranës. Nuk e ka vendin Mujo mes holokaustit
të sajuar shqiptar. Nuk përket ai në të majtë të filosllavit Vasil Shanto me
pamje fuksi, as në një rresht me sllavin Vojo Kushi që titullin “hero i kombit”
e mori së pari nga Jugosllavia në 1945 (emri i vërtetë Vojo Kušić). Nuk përket
as në një rresht me viktimën e vetë ideologjisë dhe grupit të tij komunist,
Qemal Stafën. Mujo Ulqinaku ul luftoi për parti, as për humbje nderi e feje. Luftoi
për atdheun e lirë që mezi e kishte pritur në rini të hershme e që nuk duronte
ta shihte të pushtuar sërish. Vdiq njëri i lirë, para se Shqipëria të hynte në
burg.
Comments
Post a Comment